Boru Bağlantı Elemanları (Fittings)

     Bir sistem üzerinde bulunan boruları birleştirmek üzere kullanılan tüm parçalara “fittings” denir. Türkçe olarak boru bağlantı parçaları anlamına gelmektedir. Bunları kullanmaktaki amaç, sistemi tamamlamak, içerisinden geçen akışkanı diğer elemana iletmek, sızdırmazlık sağlamak, sisteme istenilen yönü ve eğimi sağlamaktır. Ayrıca sistem üzerinde değişik bağlantı parçaları kullanılarak sistem içerisindeki akışkan üzerinde kontrol sağlama işlevi görmektedir. Altta hidrolik, pnömatik ve sıhhi tesisatlarda kullanılan bağlantı parçaları üzerinde duracağız. Pnömatik sistemlerde diğer sıvı kullanılan sistemlere göre bağlantı parçaları genelde pasolu değildir. Bunlarda daha çok kilitli sistemler kullanılmaktadır.

Başlıca Boru bağlantı parçaları alttaki gibidir.

• Rakorlar(Rekorlar)(Union)
• Dirsekler-deveboynu (Elbow)
• T (TEE) ve Y (YEE) Parçalar
• Redüksiyon (Bushing)
• Kep-Kör Tapa (Plug)
• Manşon (Pipe Coupling)
• Nipel (Nipple)
• Çoklu dağıtıcılar (Çoklayıcılar)
• Hortum uçları (Marpuç)
• Kuruva(İstavroz)(Cross)
• Kompansatör
• Vanalar
• Kelepçeler
• Somunlar
• Flanşlar
• Kamlok(Camlock)

Rakorlar(Rekorlar)(Union)

Sistem üzerinde bağlanacak boruları döndürme işlemine maruz kalmadan birleştiren bağlantı elemanıdır. Dişli sıkma sağlanan sistemlerde üzerinde genellikle anahtar ile sıkma sağlayan döner somun şeklinde parça bulunur. Tesisat üzerinde herhangi bir değişiklik yapmadan sıkma olanağı verir.

Dirsekler-deveboynu (Elbow)

Dirsekler tesisatta 45° ve 90° gibi açı veren bağlantı elemanıdır. Sistem üzerinde dönüşleri sağlar. içten ve dıştan dişli olabileceği gibi pnömatik sistemlerde boru sistemi kilit mekanizmasıyla sabitlenir. Dirseklerin daha geniş ve kavisli olanlarına da deveboynu denir.

T (TEE) ve Y (YEE) Parçalar

Tesisat üzerinde gelen akışkanı iki yöne yönlendiren ayraçlardır. Şekillerinden dolayı bu isimleri almışlardır. Bir akışkan girişi ve iki çıkışı vardır. Kullanılan sisteme ve malzeme tipine göre pasolu ve pasosuz tipleri mevcuttur.

Redüksiyon (Bushing)

Sistemden kullanılan borunun çapını ve dolayısıyla akışkan basıncını düşüren sistemdir. Giriş kısımları daha geniş, çıkış kısımları da daha dardır. Örnek vermek gerekirse 100’lük boruya 50’lik çıkış bağlamak isteniyorsa 100’e 50 redüksiyon kullanılır.

Kep-Kör Tapa (Plug)

Kep ve kör tapanın kullanış amaçları aynıdır. İkisi de kullanılmayacak veya akışkan geçişi istenmeyen, sistem üzerindeki açık noktaları kapatmak amaçlı kullanılır. Sökülüp o noktanın daha sonra kullanılabilir hale gelmesini sağlarlar.

Manşon (Pipe Coupling) - Nipel (Nipple)

İki borunun birbirine eklenmesini sağlayan ek parçadır iç kısmı montajı yapılacak sisteme göre dişli veya dişsiz olabilir. Tesisatta kullanılan borunun çapı büyüdükçe manşon boyu da standart olarak büyümektedir.

İki boruyu veya bağlantı elemanını içlerine girerek bağlantı sağlayan dişi parçalardır. Dıştan pasolu yapıya sahiptirler. Sökülebilmesi için üzerinde altıgen çıkıntı mevcuttur. Parçalar manşonlara içten nipellere dıştan bağlanır.

Çoklu dağıtıcılar (Çoklayıcılar)

Sistem üzerinde akışkanın birden çok boruya bağlantı veren parçalardır. Bir giriş ve çoklu çıkışı vardır.

Hortum uçları (Marpuç)

Bunlar sisten üzerinde boruya bağlanarak sabitlenen parçalardır. Diğer ucuna da plastik veya kauçuk tipte hotrum bağlanır ve hortumun çıkmaması için kademeli yüzeyi vardır.

Kuruva(İstavroz)(Cross)

Dörtlü giriş ve çıkışı vardır. Şekli artı (+) simgesine benzer. Akışkanın yönünün isteğe göre tayin eder.

Kompansatör

Sistem içerisinde ısı sıcaklık ve basınç değişimlerini düzenleyerek sistemin zarar görmesini önleyen körüklü parçadır. Sisteme esneklik sağlar.

Vanalar

Sistem üzerinde akışı azalmak, arttırmak ve kapatmak amaçlı kullanılan elemanlardır.

Kelepçeler
Tesisat üzerinde kullanılan hortumların gevşeyip çıkmasını önleyen sıkıştırma elemanıdır. Ayrıca normal bağlantı elemanlarıyla ara bağlantı verilemeyen sistemlerde kelepçeli TE’ler mevcuttur.

Flanşlar

Daha çok metal ve yüksek basınçlı tesisatlarda iki boruyu birleştirmek amaçlı boruların ucuna kaynatılır. İki boru arasına conta konularak üzerinde bulunan deliklerden cıvata ve somunla birleştirilir

Kamlok(Camlock)

Hortumların ucuna takılarak sürekli söküp takmak için kullanılan elemandır. Kilitli bir sistemdir ve montaj süresini kısaltır. Örnek olarak itfaiye hortumlarının ucundaki bağlantılar verilebilir.