Mikrometre Nedir? Nasıl Okunur?

Milimetrenin binde biri hassasiyet gerektiren uzunlukları ölçmeye yarayan hassas mekanik ölçüm cihazlardır. Mikrometre, mikron cinsindeki ölçülecek değerleri uygun şartlar altında sıfıra yakın hata ile ölçer. 0,001mm gibi ölçümler yapılabilmektedir. Bu da 1 mikrona eşittir. Mikrometre aynı zamanda bir uzunluk ölçü birimidir. µm (mikron) sembolü ile belirtilir.

Mikrometre, temel olarak somun içinde dönen hassas bir dişliden ve milden yapılmıştır. Mil çevrildiğinde ileri geri hareket ederek, sabit çeneye yakınlaşır ve uzaklaşır. Hassas bir alet olduğundan sık sık doğrulaması gerekir. Bu doğrulama işlemi mikrometreyle beraber alınan doğrulama mastarıyla (johnson mastarı) olmaktadır.

Ölçüm sistemine göre metrik sistemli ve parmak(inç) sistemli olarak çeşitlenir. Ülkemizde genellikle metrik mikrometreler tercih edilir.

Mikrometrenin kısımları alttaki gibidir.

Gövde: Mikrometrenin elde kavrama kısmıdır. Mikrometre hassas olduğundan dolayı hareketli kısımlarına dokunulmaması için tasarlanmış “C” biçimli bir yapıdadır. Bu iş parçasının hareketli çeneler arasına rahatlıkla girmesini sağlar. Mikrometrenin elden kaynaklanan sıcaklıktan dpolayı ölçüm hatasına yol açmamak için yüzeyi yalıtım malzemesi ile kaplanmıştır.

Sabit Ölçme Ucu (Sabit Çene): Gövdeye üzerinde sabitlenmiş çok sert sabit bir mildir. Yüzeyi serleştirilmiş veya sert madenle kaplanabilir. Yüzeyi hassas biçimde işlenmiştir. Hareketli çenenin karşısına yerleştirilmiştir. Ölçüm esnasında parçayı sabitleyen, karşılıklı sıkıştıran kısımdır. Sabit çeneyle ve hareketli çene birbirine temas ettiği, yani mikrometre tam kapalı olduğu zaman sıfır değerini verir. Çenenin bozulması halinde mikrometre hatalı ölçüm yapar.

Hareketli Ölçme Ucu( Hareketli Çene): Bu kısım kovanın içindeki dönen bir mildir. Parçayı sabit çeneyle beraber sıkıştırılarak sabitler. Bu çenede sertleştirilmiş çelikten üretilmiş veya aşınmayı önlemek için yüzeyi sert malzeme ile kaplanmıştır. Çenelerin en fazla açıldığı uzunluk mikrometrenin maksimum ölçüm uzunluğunu gösterir. Hareketli çeneye bağlı bir vida sistemi vardır ve bu vidalı milin bir adımı 0,5mm ilerler.

Kilit Kolu: Ölçme işlemi bittiğinde hareketli çenenin oynamaması için çeneyi sabitleyen kilit mekanizmasıdır. Ölçünün kaymasını önler.

Sabit Tambur(Sabit Kovan): Mikrometrenin gövdeye bağlı sabit ana milidir. İçerisinde hareketli mil ve bu mile bağlı vidalı mekanizması bulunur. Üzerinde yatay düz çizgi ve bu çizginin üst tarafında tam ölçü değerinin okunduğu milimetrik cetvel vardır. Aynı çizginin altında, üsteki milimetrelerin tam ortasında ise yarım milimi gösteren başka bir cetvel vardır. Çizgi üstünden tam ölçüler(2mm, 5mm gibi) alınırken, altından da yarım ölçüler( 2,5mm, 5,5mm gibi) alınır.

Hareketli Tambur(Hareketli Kovan): Sabit tamburun üstünde işleyen oynak kısımdır. Hareketli mile ve çeneye bağlıdır ve beraber hareket eder. Hareketli tambur 1 tur yapığında hareketli mil de yarım mm yürür. Üzerinde 50 taksimata ayrılmış bölüntü(verniyer) mevcuttur. Hareketli tamburu tam 1 tur çevrildiğinde 0,5mm hareket ettiğine göre ve üstünde 50 taksimat olduğundan mikrometrenin (0.5/50 = 0.01 mm) 0,01mm hassasiyetli olduğunu buluruz. Sıkma işlemi hareketli tambur yerine cırcırdan yapılmalıdır.

Cırcır: Mikrometrenin hareketli milini ve kovanı döndüren sistemdir. Üzeri rahat tutma ve çevirme sağlanması açısından tırtırlıdır. Sıkma işlemi yaparken cırcıra gelen maksimum ağırlık 250gr ‘dır. Bu da yaklaşık 2.5N (newton) kuvvete eşdeğerdir. Bu miktarı aşan ağırlıklarda boşa çıkar ve mili çevirmez.

Kullanım alanlarının özelliğine göre;

Mikrometreler, iç çap, dış çap, derinlik, vida, modül olarak çeşitlendirilebilir. Ölçüm ihtiyacı ne ise ona göre tasarlanmış mikrometrelerdir.

Derinlik ve İç çap Mikrometresi

Mikrometrenin sabit kovanı üzerinde yazan rakamlar milimetreyi gösterir. Alt kısımda bulunan bölüntüler ise 0.5 milimetreyi ifade eder. Mikrometreler hassas yapısından dolayı darbe, nem, sıcaklık gibi dış etkilerden yalıtılmalıdır.

Doğru ölçü almak için;

Mikrometre önce johnson mastarı ile doğrulanmalı,

Ölçülecek parça yüzeyinin temiz olması,

Parça kalınlığı için yeterli ölçüm aralığına sahip mikrometre seçimi,

Cırcırın uygun açıda tutulması ve fazla zorlamadan çalışılması,

Çenelerin parçaya düzgün ve dik oturması,

Sıkma işlemi esnasında sadece cırcırın kullanılması

Cırcırın çok fazla sıkılmaması,

Hassas oldukları için sıcaklık, nem,
darbe, gibi dış olaylardan saklanmalıdır.

Uygulama;

Adım 1 - Ölçülecek olan nesneyi konumlandırın
mikrometre kullanma

Ölçmekte olduğunuz nesneyi az kullandığınız elinizde tutun ve mikrometrenin gövdesini çok kullandığınız elinizinde tutun.

Nesneyi örs üzerine, yani mikrometrenin sabit ölçüm yüzüne yerleştirin.

Adım 2 - Örs(sabit çene) ve şaft(hareketli çene) arasındaki nesneyi sıkıştırın

Çeneler, iş parçasına yakın olana kadar tamburu kullanarak döndürün.
Ölçülecek yüzeye yaklaşırken cırcırı dikkatle çevirin ve iş.mili durana kadar devam edin.

Cırcır, doğru bir ölçüm için doğru miktarda kuvvet uygulayarak, sıkılmaya devam edilecektir.

Mikrometre kullanımında, doğru hissi elde etmek için bir miktar beceri ve uygulama gerektirir.

3. Adım - Ölçümü okuyun

Ölçekte belirtilen ölçümü okuyun.

Nesneyi (veya mikrometreyi) çıkarmaya ihtiyaç duyarsanız, önce kilitleme cihazını çevirerek mili sabitleyin, nesneyi çıkarın ve okumaya devam edin.

Örnek ölçüm uygulaması;

İlk işlem olarak sabit tambur üzerindeki bölüntü çizgilerinden hareketli kovan kenarını geçtiği son çizgi yani 7.5 mm bulunur. (Üst çizgi 7mm ve alt çizgi 7mm' den sonra 0,5mm daha geçmektedir.)

Hareketli tambur etrafındaki 33.çizgi, sabit tambur yatay çizgisi ile çakışık olduğundan 0.33 mm. de tambur üzerinden değeri bulunur.

Sabit ve hareketli kovan üzerinden bulunan bu iki ölçü toplandığında, mikrometre ile kalınlığın değerini ölçeriz

7.5 + 0.33 = 7.83 mm resimdeki kesitte gösterilen değerdir.

Mikrometre ile ilgili diğer yazılar: