Metal Nasıl Boyanır? Boya Çeşitleri Nelerdir?

     Metaller doğası gereği korozyona uğrar. En çok korozyon olayı demir ve demir alaşımlı metallerde olmaktadır. Günümüzde en fazla kullanılan metal malzemelerde demir ve demir alaşımlı metallerden üretilmektedir. Bunlar için en basit korozyon olayı da oksitlenmedir. Metaller hem korozyona dayanıklılık açısından, hem de estetik görünüm açısından farklı renk ve şekillerde boyanmaktadır. Boyama işlemi, basit bir uygulamayla başlayıp sanayi tipi profesyonel boyama işlemlerine kadar çok çeşitli işlemlerle ve boyalarla yapılabilir.Kullanılan boyalar malzeme cinsine göre değişiklik gösterir. Ahşap boyası, duvar boyası gibi...

Peki, günlük hayatımızın vazgeçilmez parçası olan metal malzemeler nasıl boyanır?

     Boya yapılacak yüzeyin temizliği ve boyaya hazırlanması için birkaç aşamadan geçmesi gerekir. Bu işlemlerin yapılması boyanın malzemeyi uzun süre korumasına yardımcı olur.

• Yüzeyin temizliği kontrol edilmelidir. Eğer uygun yüzey yağlı tozlu ise temizlenmeli ve silinmelidir. Yağlı ve kirli bir yüzeyin üzerine boya uygulanması boyanın yapışmamasını, kabarmasına ve atmasına sebep olur. Metal yüzeyleri temizleme için işin ve yüzeyin özelliğine göre solventle silme, emülsiyonlarla temizleme, alkali ile temizleme, buhar ile temizleme, tel fırça ile temizleme, asit banyosu, kumla püskürtme, yakma vb. yöntemlerinden biri kullanılabilir.
• Eğer yüzeyde temizleme işlemi ile çıkmayan bir tabaka var ise (pas, kir, yapışmış yabancı maddeler vb.) yüzey spatula ile kazınmalı ve zımpara ile zımparalanmalıdır. Bunların üzerinden boya sürmek uzun süre dayanmayacak sağlıksız bir boya işlemi olur. Tane büyüklüklerine göre numaralandırılan zımparalar piyasada 40-60-80-…….280-320…….800-1000 şeklinde bulunur. Numara değeri küçüldükçe kaba zımpara, büyüdükçe ince zımpara diye adlandırılır. Temizlenecek alan büyük ve zorluysa kaba zımpara işimizi kolaylaştırır. Ancak yüzeyin fazla izli olmasını istemiyorsanız mümkün olduğunca ince zımpara kullanmalısınız. Ayrıca elinizin altında taşlama makinanız mevcut ise bunlara takılan flap diskler mevcuttur. Bunlar ile kolaylıkta temizleme işlemi yapabilirsiniz.
• Yüzeyde derin yarıklar ve çatlaklar bulunuyor ise çelik macunu ile doldurulup zımparalanabilir. Bu macunlama işlemi boya sonrası yüzeyin düzgün görünesine, göze hitap etmesine katkı sağlar.
• Eğer metal daha önce boyanmamışsa ve ilk boyama işlemini yapıyorsak temizleme işlemi bittikten sonra boya öncesi ön boyama(astar) veya anti-pas ile boyama işlemi yapılır. Astar ve anti-pas özelliklerini aynı içerikte barındıranları da vardır. Malzeme üzerinde daha önce boya var ise astar atmaya gerek yoktur. Astar boya ile ilk işlem yapmak hem son kat boyayı daha düzgün gösterir hem de boya ömrünü uzatır. Astar boya yeterli inceltme (tiner ekleyerek boyayı daha akışkan hale getirmek gibi…) yapıldıktan sonra yüzeye fırça veya boya tabancası ile uygulanır. 10-15 dakika astarın kuruması beklenir ve son kat boyama işlemine geçilir. Fabrikasyon boyamalarda astar yerine elektrikle yapışma sağlayan kataforez kaplama işlemi uygulanır. Astara göre daha dayanıklı ve örtücüdür.

     Öncelikle boyanacak ürünün kullanım yeri ve kullanım amacına uygun olarak boya seçimi yapılır. İçeriğine göre boyanın dayanım ömrü, kuruma süresi ve uygulama kalınlığı gibi özellikleri değişir. Bu boyalar Selülozik, Sentetik (yağlı), Su Bazlı veya Sprey boya olabilir. Seçilen boya uygun inceltici (su, tiner gibi.) ile inceltilir. Boyayı küçük fırça veya rulo fırçayla yapabilirsiniz. Eğer büyük boyutlu bir alan boyanacak ise boyayı boya tabancası ile atmak işlemi hızlandırır. Tam kuruması için boyanın özelliğine göre bir müddet bekletilir. Bu esnada boyanan alan temas etmemek gerekir. Kullanılan fırçaları veya boya tabancasını kurumadan hemen temizlemeliyiz. Eğer bekletirsek kuruyunca boyayı üzerinden sökemeyiz ve kullanılmaz hale gelir, direk çöpe atarız. Temizleme işlemi boya ne ile inceltildiyse o malzeme (tiner, su vb.) kullanılarak yapılmalıdır.

     Bu işlem için gerekli koruyucu kıyafetlerinizi ve gözlüğünüzü takınız. Ayrıca tinerle inceltilen boyaları iç mekanda kullanıyorsak zehirlenme olasılığına karşı iyi bir havalandırma sağlamalıyız. Üzerimize bulaşan boyalar eğer tiner ile inceltildiyse tiner ile çıkar. Eğer boya yüzümüze veya elimize bulaşır ise; tiner ile temizleyeceksek gözümüze burnumuza ağzımıza kaçmamasına dikkat etmeliyiz.

Selülozik Boyalar

Sanayi de kullanılan bir boya tipidir. Boya işini profesyonelce yapan, uygulaması bilgi ve beceri gerektiren bu boyalar, çabuk kuruması sebebi ile seri üretim işlere çok uygundur. İnceltme işlemi selülozik tinerle yapılır. Boya üzerine pasta atılarak parlatma yapılabilir. Ağır kokusundan dolayı evlerde ve iç mekanlarda kullanılan bir boya değildir. Fiyatı diğer boyalara göre pahalıdır ve her yerde satılmaz. Ancak hızlı kuruma ve dayanıklılığı yüksektir. İçeriğindeki tiner uçtuğunda kuruma tamamlanır. Bahçe kapısı çitler gibi yerlerde uzun süre bozulmadan dayanabilir. Acil boyanması gerekli yerlerde başarıyla uygulanır. 

Sentetik( Yağlı) Boyalar

Günlük işlerde ekonomik olduğu için en çok bu boya çeşidi kullanılır. Kurumadan, önce tiner uçar, daha sonra boya havanın oksijenini alarak kuruma tamamlanır. Boya kendiliğinden parlak görünüşlüdür. Dış ortamlarda da sıklıkla kullanılır. Sentetik tiner ile inceltilir. 4-5 saat civarı kuruma süresi vardır. Metal malzeme üzeri farklı bir renk boyanacak ise ve altta koyu bir renk varsa 2- 3 kat tekrar boyama gerekebilir. Boyayı akıtmamak için 1. Ve 2. boyama arasında bir miktar kuruma süresi bırakmalıyız.

Su Bazlı Boyalar

Bu tip boyalar su ile inceltilir. Çok hızlı kurur ve koku yapmaz. Ayrıca inceltici olarak su kullanıldığı için solunum yoluyla zehirlemede yapmaz. İç mekanlarda gönül rahatlığıyla kullanabilirsiniz. Bu yüzden iç mekanda rahatlıkla kullanılabilir. Kuruma süresi1-2 saat civarıdır. 

Hava Kurumalı Boyalar

Bu grup boyalara endüstriyel boyalarda denilmektedir. Bu boyaların en önemli özellikleri, üstün örtme kabiliyeti, artı bir müdahale gerektirmeden normal oda sıcaklığında kolaylıkla ve kısa sürede kurumaları, her türlü yöntemle (fırça, tabanca, daldırma vb.)yüzeye uygulanabilmeleri, her türlü zemine ekonomik olarak tatbik edilmeleridir. Mat, yarı mat ve parlak olmak üzere üç çeşit parlaklık dereceleri mevcuttur.

     Bu boyaların dışında Toz (elektro statik) boya uygulamaları da mevcuttur. Bu uygulama daha çok sanayi tipi uygulamadır. Metottan dolayı boya kalınlığı diğer yaş boya uygulamalarından fazladır. Tamamen katı maddelerden oluşan, solvent içermeyen boyalardır. Polymer tozlarının elektrostatik olarak, kaplanacak parçalara yapıştırıldıktan sonra eritilmesiyle meydana gelen yüzey kaplama veya boyama işlemine toz boya kaplama, bu işlemde kullanılan boyalara da toz boya adı verilir. Boya endüstrisinde toz boyalar hızla gelişmektedir. Koruma amaçlı kullanıldığı gibi dekoratif amaçlıda kullanılabilirler.

     Ayrıca günlük kullanım ve kullanım kolaylığı için içerisinde basınçlı sıvı boya bulunduran sprey boyalar mevcuttur. Bunlarla çok büyük alanları boyamak akıllıca bir hareket değildir ve pahalıya mal olur. Küçük ve çok girintili çıkıntılı alanların boyanmasında idealdir. Kullanımı püskürtme şeklide olduğu için fırça gibi ek teçhizat gerektirmez. Rahatlıkla taşınıp kullanılabilir. 250ml ve 400ml gibi basınçlı metal tüplerde satılır. Diğer boyalar kadar dayanımı yoktur. Sentetik, selülozik, akrilik gibi türleri vardır. 10-20cm mesafeden boyanacak yüzeye püskürtülür. Boyanmamak için boyanın çıktığı ucun size dönük olmamasına dikkat etmelisiniz. Kalıpla markalama işlemleri için sıklıkla kullanılır.