Kolon ve Burç Nedir?

Kalıplarda dişi ve erkek kalıbın aynı eksende çalışmasını sağlayarak, kılavuz görevi gören kalıp güvenlik elemanına kolon denmektedir. Özellikle kesme boşluğu küçük hassas kesim gerektiren kalıplarda sıklıkla kullanılır. Basma ve kesme işlemi esnasında hareketli kalıp elemanının sabit bir düzlemde hareketini sağlayarak iş parçasının istenilen toleranslarda üretilmesinde rol oynarlar. 
Bu özelliğinin dışında kalıbın birbiri üzerine bindirilme riskini minimuma indirerek kalıpların bozulmamasını sağlarlar. Kolon ölçüleri, kullanılacak kalıbın ebatına, kapasitesine ve uygulanacak kuvvetin miktarına göre dayanım hesabı yapılarak üretilir. Kolon uzunluğu kalıp kapandığında üst tabla yüzeyini aşmayacak şekilde olmalıdır.
Kolonlar alt tablaya monte edilir ve bir yuva içerisinde çalışır. Üst tablada bulunan yuvaların içerisinde de kolonu tutan ve rahat şekilde çalışmasını sağlayan kalıp elemanı mevcuttur. Bu kalıp elemanlarına da burç denmektedir. Kolon ile burç arasında hassas bir çalışma boşluğu mevcuttur. Bu çalışma boşluğunun arasında toleranslar vardır. Genellikle kolonlar h3-h6 toleranslarında üretilirken, burçlar ise H4-H7 toleranslarında üretilmektedir. Bu toleranslar aralarındaki çalışma boşluğunu belirlemektedir.

Kalıplarda kolon ve burç kullanmanın avantajları nelerdir?

• Kalıplarda alt ve üst tablanın birbiri üzerine binmesini engelleyerek yeniden kalıp üretme maliyetlerini düşürür.
• Kalıbın merkezde ve daha rijit çalışmasını sağlayarak ömrünü arttırır.
• Parçanın daha hassas toleranslarda işlenmesini sağlar.
• Kalıbın çalıştığı makinanın belirlenen basınçlar altında çalışmasını garanti eder ve makine arızalarını minimize eder.
• Bazı kolon ve burçlar yağlama ve kolay hareket sağlaması nedeniyle tercih edilirler. Bunlar kalıbın daha yumuşak hareket etmesini sağlayarak aşınmayı azaltır. Grafitli ve bilyalı tipler bunlara örnek verilebilir.

Kolonlar sabitlenecek kalıba yeterli sıkılıkta ve doğru pozisyonda monte edilmesi kalıbın sağlıklı çalışması açısından önemlidir. Eğer bir oynama, kaçıklık mevcut ise bu olumsuzluk kalıbın istenilen eksen dışında hareket etmesine ve iş parçasının tolerans dışına çıkmasına neden olur. Daha büyük hatalarda da, kalıbı üst üste bindirme gibi geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açar. Aynı şekilde kolon ve burç istenilen toleranslarda montajlanması gerekir. Bunun sonucu eksende istenilen hassasiyette hareket sağlanır.
Kolon çeşitleri nelerdir?
Kolonların ölçüsü, kalıp boyutlarına uygun ve karşılaşılması muhtemel yük ve kuvvetleri karşılayacak değerde seçilmelidir. Kesin hesaplaması olmamakla beraber standardize edilmiş çizelgelerden de faydalanılabilir. Aşırı yanal kuvvetlerin oluştuğu durumlarda kolonlarla birlikte sürtünme plakaları kullanılır. Kolonlar zımba gruplarının aynı konumda çalışmasını sağlayan elemanlardır. Kaliteli çeliklerden imal edilip ısıl işleme tabi tutulur ve istenen ölçülerde taşlanırlar. Plakalar üzerine açılan yuvalara tatlı sıkı geçirilirler.
Kademeli, kuyruklu, şapkalı, flanşlı, yağ kanallı, maça ve destek kolon gibi çeşitleri ihtiyaca ve işlevine göre oluşturulmuştur.
Burç çeşitleri nelerdir?
Burçlar işlevine ve yapacağı işin özelliğine ve kolon tipine göre çeşitlendirilebilir. Kalıp merkezleme elemanlarında doğru kolon karşısında doğru burç kullanımı önemlidir, kolon-burç ikilisi arasında bulunan çalışma boşluğu kalıbınızın merkezlemesini ve çalışma ömrünü belirleyen en önemli faktörlerdendir.
Çelik, bilyalı, grafitli, flanşlı, kuyruklu, şapkalı, rulman ve bronz kafes burç gibi çeşitleri ihtiyaca göre ortaya çıkmıştır.
Kolon ve burç seçiminde dikkat edilmesi gereken en önemli özellik yük altında ve çalışma ortamında doğru ve en verimli şekilde yağlama olmasıdır. Bu oluşacak yağ filmi aşırı ısınma, aşınma gibi istenmeyen durumları engelleyecektir. Kullanılacak sistemde kolon ya da burçtan birinde mutlaka yağlama kanalı olmasına dikkat edilmelidir. Ancak bu durum bilyalı, sinterlenmiş, grafit takviyeli (sea) bronz gövdeli burçlarla yataklamalarda geçersizdir.