Talaşsız İmalat Nedir?

Üretim sektöründe iş parçasından talaş kaldırmadan uygulanan kuvvetler yardımıyla yapılan şekil değiştirme yöntemine talaşsız imalat denir. Talaşsız şekil verme ve plastik şekil verme gibi isimlerde kullanılmaktadır. Bu yöntemde amaç fazla malzeme israfına yol açmadan, düşük maliyetlerde üretim gerçekleştirmektir. Talaşlı üretimin elverişli olmadığı ve maliyetli olduğu durumlarda bu yöntem uygulanır.

Uygulanan işlem sıcaklığına göre (Tm=malzemenin ergime sıcaklığı);

Soğuk Şekillendirme (0,3Tm °C altında)
Ilık Şekillendirme (0,3Tm °C-0,5Tm °C)
Sıcak Şekillendirme (0,5Tm °C-0,75Tm °C)

Soğuk Şekillendirme

Malzemenin herhangi bir ısıl işlem görmeden yapılan şekillendirme olup genelde oda sıcaklığında uygulanır.

Soğuk Şekillendirmenin Avantajları

Daha yüksek doğruluk, daha dar toleranslar,

Daha iyi yüzey kalitesi sağlanır.

Pekleşme, dayanım ve sertliği arttırır.

Tane yönü uzaması kontrolü sağlanarak istenilen özellik verilebilir.

Herhangi bir tavlama gerektirmez.

Seri imalatta sıklıkla tercih edilir ve uygulanır.

Bu işlemde finiş şekil verme uygulanabilir.

Soğuk Şekil Vermenin Dezavantajları

Diğer işlemlere göre daha yüksek kuvvetler gerektirir.

İşleme başlamadan önce parça yüzey temizliğinin iyi yapılması gerekir.

İş parçasındaki süneklik ve pekleşme yapılan işlemin kısıtlayabilir.

Parçalar ek işlemlerdeki(taşıma, istifleme gibi) çizilme veya çatlaklar işlem esnasında kolayca yırtılma ve bozulmaya sebep verebilir.

Ilık Şekil Verme

Oda sıcaklığının üstünde ve malzemenin yeniden kristalleşme sıcaklığının altında uygulanan şekil verme işlemidir.

Ilık Şekil Vermenin Avantajları

Soğuk şekillendirme kadar güç gerektirmez.

Soğuk şekillendirmeyle yapılamayan daha karmaşık işlerde avantaj sağlar.

Soğuk şekillendirmeyle işlenemeyecek parçalar bu yöntemle işlenebilir.

Çok sert parçaların şekillendirmesini kolaylaştırır.

Parçaların yırtılmadan ve çatlamadan şekillendirme olanağı sunar.

Sıcak şekillendirme kadar parçanın yüksek sıcaklıklara kadar ısıtılması gerekmez.

Tavlamaya ihtiyaç azaltılabilir veya ortadan kaldırılabilir.

Sıcak Şekil Verme

Yeniden kristalleşme sıcaklığının üzerindeki sıcaklıklarda uygulanan şekillendirme yöntemidir. Malzeme ısıtıldıkça şekil verme direnci azalır. Diğer işlemlere nazaran en fazla sıcaklık ve en az uygulama kuvveti gerektiren yöntemdir. Bu yöntem şekil verme mukavemeti yüksek parçalarda özellikle tercih edilir.

Sıcak Şekil Vermenin Avantajları

Parçada maksimum derecede şekil değiştirme kabiliyeti sağlar.

Çok düşük şekillendirme kuvveti gerektirir.

Çok sert parçalar kırılmadan işlenebilir.

Parçada işlem esnasında içyapıda oluşan hatalar(dislokasyon) çok düşüktür, sertleşme meydana gelmez.

Parça işlem sonrası soğuk şekillendirme rahatlıkla uygulanabilir.

Çok büyük parçaların işlenmesine olanak sağlar.

Çok karmaşık parçaların işlenmesi mümkündür.

Sıcak Şekil Vermenin Dezavantajları

Ölçü ve profilde yüksek tolerans gerektirir.

Parçayı ısıtmak için yüksek ısı girdisine ihtiyaç vardır ve buda maliyeti arttırır.

İşlem sonrası yüzey kalitesi (cüruf, oksit tabakası ve kalıntılar nedeniyle) çok kötüdür ve temizlemek için ek işlem gerektirir.

İşlem esnasında kullanılan takımların ömrü çok kısadır buda maliyeti arttırır.

Başlıca talaşsız işleme yöntemleri(plastik şekil verme) olarak; dövme, haddeleme, bükme, kesme, ekstrüzyon, tel çekme sayılabilir.

Metal şekillendirmede sürtünme azaltma işlemlerinin faydaları:

İş parçasıyla takım arasına uygulanan sürtünmeyi azaltıcı işlemler parçanın daha kolay kaymasını ve şekil almasını sağlar. İş parçasının şekil veren takıma daha az tutunması sağlanır. Böylelikle parçanın sürtünmeden kaynaklı yüzeysel zarar görmesi, tek bir noktada çok fazla kesit incelmesi ve takımın çok fazla aşınmasının önüne geçilir. Parçanın yırtılması ve çatlaması minimum seviyeye iner. Parçanın şekil alma direnci düşer. Takımın aşırı ısınması önlenir ve takım ömrü artar. Ayrıca parça yüzeyi daha düzgün ve pürüzsüz olur.

Sürtünmeyi azaltmak için;

Parça ile takım arasına yağ sürmek,

Parça ile takım arasında kayganlık sağlamak amaçlı naylon film koymak,

Takımın yüzeyini pürüzsüz hale getirmek ve seramik kaplama tarzı kaplamalar yapmak,

Keskin profil yerine parçada daha yumuşak profili kullanmak,

Uygun sertlikte ve yüzey kalitesinde iş parçası seçmek gibi uygulamalar iş kalitesini arttırdığı gibi maliyeti de düşürür.