Kesici Takım Tutucu Seçimi

      Kesici takımların iş miline (spindle) takımı bozmadan kolayca, düzgün, sağlam ve emniyetli bir şekilde bağlayan, işlerken takımın sağlıklı şekilde işlemesini sağlayan parçalara takım tutucu (tool holder) denir. Klasik ve CNC torna tezgâhlarında her tezgâh için standart kesici takım tutucular kullanılmaktadır. Hangi takım tutucusunun kullanılacağı kesici takıma göre belirlenir. Tezgâhta yapılacak tüm işlerin niteliğine ve kullanılacak kesicinin özelliğine göre takımlandırma yapılır. Genellikle tezgâh yeni alındığında tüm takımları ya yanında verilir ya da satıcı veya üretici firmalardan takımlandırma konusunda destek alınır. Alınacak tutucuların standart olduğu gibi standart olmayanları da mevcuttur. Ayrıca tüm ürünler için firmalar katalog sayfaları oluşturmuş ve bu kataloglara göre ürün seçimimizi kolaylaştırmıştır. 

Bir tezgâhı takımlandırmak için gerekli olan teknik bilgiye tam olarak sahip değilsek bir uzman(satıcı üretici veya usta) yardımına başvurmak en doğrusu olacaktır. Aksi takdirde alım yapıldıktan sonra birçok bağlama aparatına gereksiz yere fazla para harcadığımız gibi, gereksiz takımları da takım dolabımıza eklemiş oluruz. Ayrıca bu iş için uygun bir tutucu takım rafımız olması hem düzen sağlar hem de takımlarımızın kaybolmasını önler. Eğer takımlandırma işlemini yapacaksak ve bir takım rafımız yok ise rafla birlikte tutucu alımını yapmak en doğru iş olacaktır.

Bir tezgâhı takımlandırmadan önce alttaki maddeleri göz önüne almak gerekir.

• Yapılacak olan işin çeşidini net olarak belirlemeliyiz. Bunlar; boşaltma, iç ve dış çap tornalama, kanal açma, iç ve dış vida çekme, delik delme, profil işleme, kesme yapma vb. işlemler olabilir.
• Tezgâhın özelliklerini ve kapasitesini(tezgâh gücü, maksimum sığabilecek iş parçası ebatları, takılabilecek maksimum takım ebatları vb.) öğrenmeliyiz.
• Yapılacak işlemin maksimum değerlerini belirlemeliyiz. Örneğin; en fazla hangi çapa kadar delik deleceğiz.
• Kullanılacak kesici takım tiplerini(kılavuz, matkap, elmas vb.) belirlemeliyiz.
• Kullanılacak kesici takımların hangi tutucularla bağlanacağını ( kater, mandren, mors kovanı vb.) belirlemeliyiz.
• Takılacak kesicinin tutucu üzerine maksimum bağlanma ölçülerini belirlemeliyiz. Örneğin bazı tutucular Ø10mm’ye kadar bağlar bazıları ise Ø16mm’ ye kadar bağlar. 
• Alınacak ürünlerin, kullanılacak makinanın bağlama yerlerinin ve çaplarının standart olup olmadığına dikkat edilmelidir. Bazı firmalar sadece kendi ürününü kullandırmak adına kendilerine göre standartlar geliştirirler. Eğer dikkat edilmez ise bize aynı ürünü almayı ve kullanmayı zorunlu kılar.

CNC ve klasik torna tezgâhında kullanılan temel takım tutucular şunlardır:

• Katerler
• Mandrenler
• Mors konik kovanı
• Pensler
• Veldon tutucular
• Tarama Kafası Tutucular
• Shrink Tutucular
• Hidrolik Tutucular
• Takım (kesici uç) tutma pabuçları
• Taret
• Kalemlik
• Seri takım değiştirme aparatları
• Malafa

Katerler

     Genellikle Seri çelikten(HSS) üretilen, kesici takımları kalemliklere bağlayan ve kesici ucun sabit kalmasını sağlayan bağlama parçalarıdır. Bunlara bilenebilen veya bilenemeyen kesici uçlar takılabilir. Bilenebilenler HSS tarzı kesici uçları takılarak kullanılanlar olup uç köreldikçe bilenir ve kısaldıkça ilerletilir. Bilenemeyenler ise hazır uçlardır. Bu hazır uçlar sert maden uçlardır ve işlevini yitirince hurdaya ayrılır. Bunlar sert ve kesici özelliğinden dolayı piyasada elmas olarakta adlandırılır. Her profil ve tipte elmas için özel bir kater vardır. Bu katerlere başka profil ve tipte uçlar bağlanamaz yada tam oturmazlar. Elmaslar katerlere cıvata, pim veya pabuç ile sabitlenir.

Mandrenler

     Parmak freze, matkap ve rayba gibi saplı takımları tutmak için kullanılır. İhtiyaç durumunda küçük çaplı yuvarlak iş parçalarını hassas bir şekilde işlemek amaçlı bağlama yapılabilir. Mandrenler konik biçimlidir ve içerisindeki çeneler sıkma işlemi yapılırken açılır ve kapanır. Sıkma işlemi elle veya mandren anahtarıyla yapılır. Kesici takım içine düzgün şekilde oturduktan sonra sıkılarak sabitlenir. Mandrenler mors kovanı üzerine bağlanır.

Mors Kovanı

     Mors Kovanı, büyük çaplı ve sap kısmı konik olan matkapların bağlanması için kullanılırlar. Mandrenleri sabitlemekte kullanılır. Yuvası koniktir ve konik parça yuvaya sert şekilde ittirilerek bağlama sağlar. Üzerinde bulunan deliğe üçgen kama sokularak konik parçanın yerinden çıkması sağlanır.

Pensler

     Silindirik saplı kesiciler için üretilmiştir. Pensler adaptör ya da pens başlıkları ile birlikte kullanılır. Silindirik parçaların seri ve hassas olarak bağlanmasında kullanılmaktadır. Piyasada çok yaygın kullanımı vardır ve ucuzdur. Genellikle CNC freze tezgâhlarında kılavuz, matkap, parmak freze, rayba gibi birçok takımı bağlamak için tercih edilir. CNC torna tezgâhlarında ise silindirik iş parçasının bağlanmasında kullanılmaktadır. Pens tutucular genellikle işlenecek iş parçasının şekline göre seçilir. 

     Pense parça veya kesici takım bağlanırken, öncelikle uygun çaptaki pens pens tutucu içerisinde yerleştirilir. Takım veya parça boyu ayarlanarak pens anahtarı ile pens vidası sıkılır. Takılacak pens ile pens tutucu veya kesici ile pens arasında bulunan çapak tarzı maddeler pensin düzgün çalışmasına engel olur. Sabitlemeden önce temizlemek gerekir. 

Veldon tutucular

     CNC tezgâhlarda, frezeleme ve delik delme işlemleri için kullanılır. Matkap ucu, kılavuz ve parmak freze gibi saplı kesiciler bağlanabilir. Kesici yandan çapa bağlı olarak tek veya iki cıvata ile sıkılır. Kaba frezeleme ve delik delme operasyonları için kullanılabilir. Farklı çaplarda takım bağlanamaz. Veldon tutucuya bağlanacak takımların sıkma vidası için yanlarında düzlükleri bulunması gerekmektedir. Yoksa kesinin dönme ihtimali vardır. Kullanımdan önce delik içi temizlenmelidir.

Tarama Kafası Tutucu

     CNC ’lerde boşalma ve yüzey temizleme amaçlı kullanılan freze tarama kafalarının takıldığı tutuculardır. Veldon tutuculara benzemektedir. Takım cıvatası merkezde olup özel anahtarlarla sıkılır. Farklı çaplardaki saplı kesici takımların bağlanabilir. Yüksek hızlarda derin talaş alabilirler.

Shrink Tutucular

Bu tutucularda sıkma cıvatası veya sistemi yoktur. Isıtılıp saplı kesici yuvaya oturtulur. Soğuduğunda da tutucuya çok sıkı şekilde bağlanır. Çok hassas işlemelerde tercih edilir. Farklı çapların kullanılması için uygun değildir. 

Hidrolik Tutucular

     Bunlarda alyan anahtarla sıkma ve sökme işlemi yapılabilir. Delik genişletme, delik delme, frezeleme, kılavuz çekme  gibi işlemler de tercih edilebilir. Farklı çaplarda takımlar bağlanabilir. Matkap, freze, rayba, taşlama gibi birçok takımı sıkar. Hidrolik Takım Tutucular, kesici takımlarda sağlam şekilde sıkma yapmak için basınçlı yağ deposu vardır. Takım tutucunun gövdesindeki ayar vidasi ile sıkıştırma için gereken basınç arttırabilir veya azaltılabilir. Hızlı ve kolay takım değişimi yapılabilir.

Takım (kesici uç) tutma pabuçları

Pabuçlar, katerleri ve kesicileri sabitlemek amaçlı kullanılır. Takılan pabuç katerle ve arasında bir baskı kuvveti uygular. Bu baskı kuvveti elmasın hareket etmesini önler.

Taret

CNC Torna tezgâhında, kesici takımların takım tutucular ile takıldığı kısma taret denir. Ana mil ekseninde çalışan takımlar penslerle monte edilir. Dış çapta ve yüzeyde çalışan kesici takımlar ise  katerler, kovanlar ve malafalar ile bağlanır. 

Kalemlik

Bu aparatlar genelde tornalara bağlanacak katerleri ve kesici takımları sabitlemeye ve istenilen pozisyonda tutmaya yarar. Üzerinde cıvatalar, döndürme ve sabitleme kolu mevcuttur. Genellikle kare şeklindedir. Dört kenarına farklı takımlar bağlanarak aynı anda dört kesiciler takım kullanılabilir.

Seri takım değiştirme aparatları

Bunlar özellikle ebat olarak küçük tornalarda takım uçlarının punta yüksekliğinde ayarlama işlemi fazladan desteğe ihtiyaç duymadan yükseklik ayar vidası ile yapılır.

Malafa

Saplı olmayan ve ortası delik kesici takımlar (freze gibi) bağlanır. Malafa üzerine freze geçirilir ve freze çakısının dönmemesi için kama kanalından kama takılarak sabitlenir. Ayrıca malafa üzerine ayrıca boru şeklindeki parçalarla frezenin ileri geri oynaması engellenir.