Döküm Nedir? Nasıl Yapılır?

Erimiş metalin(demir,bakır,alüminyum..vb.), elde edilecek parçanın şekline sahip bir kalıp boşluğuna, yerçekimi veya basınç uygulanarak doldurulup katılaştırma işlemine döküm denir.

         Döküm terimi bu yöntemle üretilen parçalar için de kullanılmaktadır.

  

Dökümdeki aşamaları basit olarak sınıflandıracak olursak:

1. Metalin ergitilmesi

2. Kalıba dökülmesi

3. Katılaşmaya bırakılması

4. Kalıbın açılıp/bozulup parçanın alınması

Döküm yönteminin seçilmesi için altta belirtilen birkaç üstünlük mevcuttur.

Karmaşık parça geometrileri kolaylıkla oluşturulabilir

Hem iç (içi boş) hem de dış şekiller oluşturulabilir. Bazı döküm yöntemleri net şekillidir, bazıları ise net şekle yakındır. Çok büyük ve çok küçük parçalar üretebilir.

Bazı döküm yöntemleri seri üretime uygundur. Hemen tüm metallerin dökümü mümkündür. (dökme demir gibi)

Üstün yönleri olduğu kadar zayıf yönleride fazladır.

Farklı döküm yöntemlerinin farklı zayıflıkları vardır:

-Mekanik özelliklerde sınırlamalar ve homojen olmayan tane yapısı

-Çok ince kesitlerin elde edilmesi zor

-Bazı yöntemlerde ölçüsel ve yüzeysel uygunsuzluklar(kum döküm gibi)

-Sıcak erimiş metaller nedeniyle çalışanlara iş güvenliği sorunları

-Çevre sorunları

Dökümle Üretilebilen Parçalar

Büyük parçalar

Otomotiv araçları için motor blokları, silindir kafaları, piston, alüminyum jant vs. ağaç yakma fırınları, makina gövdeleri, vagon tekerlekleri, borular, pompa gövdeleri gibi…

Küçük parçalar

Diş kaplamaları, mücevher, kızartma tavaları, vana gibi…

Demir esaslı ve demir dışı tüm metal türleri dökülebilir

Döküm genellikle dökümhane ’de yapılır

Dökümde oluşan boşlukların geometrisi parça şeklinin aynı olan boşluklar içerir. Kalıp boşluğunun gerçek boyut ve şekli, katılaşma ve soğuma sırasında metalin büzülmesini karşılayacak kadar hafifçe daha büyük olmalıdır Basit geometrilerde tek parçalı, karmaşıklarda ise çok parçalı yapılır. Kalıplar, kum, alçı, seramik ve metal olmak üzere değişik malzemelerden seçilir. Üretilen döküm parçaların kalitesi kalıpların hazırlanmasında gösterilen özene bağlıdır.

Döküm kullanılan kalıp özelliğine göre;

1.Bozulabilir kalıp yöntemleri; katılaşma sonrası döküm parçayı çıkarmak için dağıtılması gereken bir kalıp kullanır

◦ Kalıp malzemeleri: kum, alçı ve benzer malzemeler, ayrıca bağlayıcılar

2.Kalıcı kalıp yöntemleri; çok sayıda döküm üretmek için tekrar tekrar kullanılabilecek bir kalıcı kalıp olarak ikiye ayrılır.

◦ Metalden (veya, nadiren) seramik bir malzemeden yapılır

Üstünlükleri ve Eksiklikleri;

Bozulabilir kalıp yöntemleriyle daha karmaşık ve büyük geometriler oluşturulabilir

Kalıcı kalıp yöntemlerindeki parça şekilleri, kalıbın açılması gerektiğinden sınırlıdır

Kalıcı kalıp yöntemleri, yüksek hızlı ve seri üretim işlemlerinde daha ekonomiktir

Kalıcı kalıp pahalıdır dizaynı ve üretilmesi zordur

Kalıcı (metal) kalıplarda katılaşma hızı yüksek olduğundan daha ince taneli döküm parçalar üretilir.

Yüksek ergime sıcaklığı olan metaller kalıcı kalıpta dökülemez